Dzień dobry,
w tym wpisie przyjrzymy się średniowiecznym fortyfikcjom miasta, został on oparty głównie na książce pana Włodzimierza Stępińskiego ”Kamień Pomorski w wieku XII i XIII” z roku 1975.
Poprzedni wpis poświęcony fortyfikacjom w średniowieczu jest dostępny pod tym linkiem.
”Najistotniejszą i najcenniejszą wartość w walce przedstawia życie ludzkie. Stąd dążenie do wyszukania sposobów do najskuteczniejszego niszczenia siły żywej, a jako przeciwwaga do tego dążenia – próby osłonięcia i zastąpienia w walce tego czynnika przez siłę martwą”
(fragment książki podpułkownika Aleksandra Witolda Alexandrowicza ”Rozwój historyczny fortyfikacji” wydanej w 1924 roku w Toruniu)
Najazdy z roku 1273 i 1308 wywarły spory wpływ na nasze miasto. Po akcie lokacji w 1274 Kamień był słabą i wyludnioną osadą, a wysiłki księcia Barnima I Dobrego przynosiły efekty powoli, zwłaszcza w sferze fortyfikacji miejskich.
Kolejne przywileje nadane w XIV stuleciu oraz dalsze wsparcie książąt Bogusława IV i Warcisława IV pozwoliły radzie miejskiej na systematyczną rozbudowę umocnień. Od 1308 r. nasze miasto miało już być otoczone fosą i częściowo murem, Osiedle Katedralne natomiast dopiero rozpoczęto fortyfikować.
Podczas wznoszenia wzmocnionego grubymi przyporami kamienno-ceglanego muru obronnego postanowiono pozostawić układ bram znany z grodziska z XI-XII stulecia. Najsilniej bronioną bramą miała być Brama Wolińska, co przekłada się na jej połączenie z basztą. Baszta ta została przez pana Janusza Bogdanowskiego zaliczona do jednej z bardziej oryginalnych w naszym kraju (możemy o tym przeczytać w jego książce ”Architektura obronna w krajobrazie Polski”). Brama Wolińska strzegła dostępu do miasta od strony Dziwny oraz południa. Od strony wschodniej z pewnością możemy spodziewać się czegoś podobnego. Warto przypomnieć, że miasto było odgrodzone murem od terenów kościelnych. Ostatecznie Kamień otoczono ośmioma basztami. Od strony Zalewu broniły nas trzy baszty: Rybacka, Maślana i Klasztorna, każda z odpowiadającą jej bramą. Natomiast od strony lądu mieszkańców broniło pozostałe pięć.
Pierwsza kamieńska fosa miała zostać wykopana po roku 1274, pogłębiono ją w roku 1308. Osiedle Katedralne miało być otoczone swoją fosą również w 1308 roku. Dużo bardziej zagadkowe jest powstanie drugiej fosy miejskiej, prawdopodobnie została ona wykopana dopiero w XV stuleciu.
](https://lepszykamien.wordpress.com/wp-content/uploads/2019/05/screenshot_2019-05-18-utlc3a4ndska-stads-och-fc3a4stningsplaner-kammin-kamien-pomorski-se-kra-0406-25-128-001-riksarkivet-...1.png?w=723)
Wznoszenie tych umocnień zbiegło się z czasem, kiedy Kamień był ubogim miastem. Baszty ukończono dopiero w drugiej połowie XIV stulecia, zaś mur wokół miasta i Osiedla Katedralnego dopiero w wieku XV. Bez żadnych fortyfikacji pozostawały wiki, których ludność w razie zagrożenia mogła schronić się za murami klasztornymi dominikanów.
Kilka przedstawień fortyfikacji miejskich – według Ludwiga Kückena – możemy zobaczyć na Kamienskie.info, w artykule pod tytułem ”Niezwykłe ryciny i fotografie odnalezione po latach”; wybrane ilustracje poniżej:
Przedstawienia pana Ludwiga wydają się być interpretacjami rysunków pisarza miejskiego pana Johannessa Ruge’a. Dodatkowo wiemy, że klasztor dominikański również miał być otoczony murem. Podwójna fosa miejska mogła się łączyć w jedną przy osiedlu katedralnym. Jeśli była to fosa mokra (wypełniona w jakimś stopniu wodą) nie można wykluczyć, że przynajmniej część tej wody mogła pochodzić z docierającego pod mury miejskie Zalewu. Wszystkie te informacje pozwalają na wstępną rekonstrukcję widoku w wieku XV.
Wpis został opublikowany na stronie ikamien.pl, za co dziękuję redakcji.
Pozdrawiam
Pan Marcin
Lepszy Kamień 